Jak zostać lekarzem w Niemczech

Dawniej w Niemczech wśród osób zdających na medycynę panowała ogromna konkurencja. Placówki kształcenia medycznego, farmaceutycznego, weterynaryjnego i stomatologicznego były dostępne w stopniu ograniczonym lub posiadały ograniczoną pulę miejsc, tzw. numerus clausus (NC, łac. „liczba zamknięta”). Ponieważ uniwersytety dysponowały określoną liczbą miejsc, przyznawane były one studentom z najlepszymi  ocenami z egzaminu dojrzałości, wystawionymi przez Komisję Naboru Uczelnianego  lub posiadającym równorzędne oceny z innych krajów.

Teraz jednak szansę ma szerszy krąg kandydatów. W wyniku decyzji Stałej Konferencji Ministrów Oświaty i Kultury zmieniono zasady przydzielania miejsc na studia medycyny. Zasada numerus clausus będzie istniała nadal, natomiast około 20 procent miejsc na studiach z zakresu medycyny ludzkiej pozostanie zarezerwowane dla kandydatów z najlepszymi ocenami. Nowością jest jednak to, że w uniwersyteckich procedurach rekrutacyjnych większą wagę przywiązuje się teraz do życiorysu, motywacji i osobistego zaangażowania danej osoby. Kryteria te będą również odgrywać pewną rolę w Standardowym Teście Oceny dla Studentów Medycyny (dalej: TMS). Coraz więcej uniwersytetów oferuje test TMS, który umożliwia dostęp do studiów także kandydatom nieposiadającym najlepszych ocen.

Świadectwa ukończenia szkoły średniej uzyskane na terenie Unii Europejskiej są wzajemnie uznawane. Studenci spoza Unii Europejskiej muszą ubiegać się o Hochschulzugangsberechtigung (pol. prawo do dostępu do szkolnictwa wyższego).  Akademisches Auslandsamt (pol. Akademickie Biuro Współpracy z Zagranicą) danego uniwersytetu ocenia kwalifikacje na podstawie bazy danych anabin (niem. Anerkennung und Bewertung ausländischer Bildungsnachweise – pol. uznawanie i ocena zagranicznych świadectw wykształcenia). Kandydaci zagraniczni mogą ubiegać się o przyjęcie na studia bezpośrednio poprzez usługę składania wniosków o przyjęcie na studia dla kandydatów z zagranicy znaną pod nazwą Uni-Assist. Od 4 do 6 procent miejsc jest otwartych dla grupy zwanej „Bildungsausländer” (studentów zagranicznych). Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej (DAAD) udostępnia wyczerpujące informacje o ubieganiu się o miejsce na uczelniach w Niemczech.

Jeśli świadectwo ukończenia danej szkoły średniej nie jest uznawane w Niemczech, istnieje alternatywa: potencjalni studenci mogą zapisać się do rocznego kolegium akademickiego (na kurs podstaw). Nauka kończy się Feststellungsprüfung (pol. egzaminem z oceną kwalifikacji akademickiej). Z uzyskanymi na tym egzaminie wynikami kandydaci mogą ponownie ubiegać się o przyjęcie na studia medyczne.

Oprócz wspomnianych warunków, niektóre programy wymagają także zdania testu dla studentów kierunków medycznych (niem. Test für Medizinische Studiengänge, TMS) lub egzaminu dla medyków - Medizinertest. Sprawdzają wiedzę, doświadczenie i ogólne predyspozycje do studiów. Koordynatorem TMS jest Uniwersytet w Heidelbergu.
 

Gdzie studiować medycynę w Niemczech

W Niemczech istnieje ponad 35 publicznych wydziałów medycyny; liczba studentów kierunków medycznych wynosi około 80 000. W przeciwieństwie do miejsc takich jak USA, programy większości szkół cieszą się podobnym uznaniem. Jednakże różne wydziały posiadają rozmaite obszary specjalizacji – w przypadku preferencji w tym zakresie należy zasięgnąć informacji w danej placówce. Portal Zeit Online tworzy przydatną listę rankingową szkół według kierunków studiów. Jedne z najpopularniejszych wydziałów medycyny istnieją na następujących uniwersytetach:
 

• Uniwersytet w Heidelbergu – „Harvard niemieckich uczelni medycznych”; tutaj konkurencja wśród zdających jest największa. Uczelnia cieszy się międzynarodowym uznaniem, a miasto jest doskonale rozwiniętym ośrodkiem życia akademickiego. Uniwersytet ten został założony w 1386 r., co czyni go najstarszym w Niemczech.
• Charité – Wydział Medycyny Uniwersyteckiej –  najstarsza i najbardziej znana uczelnia kliniczna i medyczna w Berlinie. Powstała w wyniku połączenia programów Uniwersytetu Humboldtów i Wolnego Uniwersytetu Berlińskiego Charité i jest jedną z najaktywniejszych pod względem badań instytucji medycznych w Niemczech. Jest to również jedno z najlepszych miejsc dla studentów zagranicznych, którzy mogą korzystać tu z obszernych materiałów online, kursów i nauczania w języku angielskim, jednakże w pracy z pacjentami wymagana jest doskonała znajomość języka niemieckiego.
• Uniwersytet w Witten/Herdecke – najstarszy, uważany za prestiżowy prywatny uniwersytet w Niemczech. By dostać się do tej szkoły, kandydaci muszą przejść rygorystyczne testy, natomiast czesne jest znacznie wyższe niż w szkołach publicznych (choć nadal znacznie niższe niż w szkołach w Ameryce Północnej).
• Klinika Uniwersytecka w Tybindze – jeden z najstarszych klasycznych uniwersytetów, którego wydział medyczny na całym świecie jest znany i kojarzony z kilkoma laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny.
• Uniwersytet we Fryburgu Bryzgowijskim –  tu studiują osoby z całego świata, zaś personel medyczny placówki liczy ponad 10 000 specjalistów.
• Uniwersytet w Lubece - znany z działalności naukowej w obrębie badań medycznych, Uniwersytecka Uczelnia Medyczna w Lubece koncentruje się na zwalczaniu infekcji i stanów zapalnych, mózgu, zachowaniu i metabolizmie oraz genetyce i technologiach biomedycznych.
   

Finansowanie studiów medycznych w Niemczech

Dla większości studentów zagranicznych czesne i opłaty są w Niemczech zaskakująco niskie. Za studia doktoranckie na uniwersytetach publicznych w Niemczech nie pobiera się czesnego, jednak by uzyskać wizę studencką należy przedstawić dowód, że można się utrzymać. Kwotę utrzymania szacuje się na około 8000 euro rocznie, jednak koszty utrzymania są bardzo zróżnicowane w zależności od lokalizacji. Opłaty semestralne wnosi się do samorządu studenckiego (AstA): obejmują one wszystko, począwszy od legitymacji studenckich, a skończywszy na dostępie do transportu publicznego w mieście. Zwykle nie są one wyższe niż 250 euro.

Istnieje kilka sposobów na uzyskanie pomocy w sfinansowaniu edukacji:

DAAD: Największy w Niemczech fundusz stypendialny z doskonałą informacją w języku angielskim.

Bundesausbildungsförderungsgesetz  (pol. Federalna ustawa o wspieraniu edukacji, w skrócie BAföG): fundusz ten,przeznaczony dla obywateli Niemiec i studentów z UE, wspomaga także niektórych cudzoziemców, takich jak uchodźcy.
 

Program studiów medycznych i egzaminy

Po przyjęciu na studia, szkolenie medyczne obejmuje zarówno studia przedkliniczne, jak i praktyczne zastosowanie zdobytej wiedzy. Studia podzielone są na nauki podstawowe (dwa lata), nauki kliniczne (trzy lata) i ostatni rok kliniczny. Treść tzw. Approbationsordnung (pol. ordynacja uzyskania prawa do wykonywania zawodu lekarza) szczegółowo określa, co jest wymagane:
 

• Studia medyczne pierwszego stopnia, trwające co najmniej sześć lat i trzy miesiące (minimum 12 semestrów, gdzie każdy semestr trwa około 6 miesięcy) na uniwersytecie lub w równorzędnej instytucji akademickiej.
• 48 kolejnych tygodni szkolenia praktycznego (rok praktyczny)
• Szkolenie w zakresie pierwszej pomocy
• Trzy miesiące praktyki pielęgniarskiej
• Cztery miesiące kliniczne do wyboru

Pierwsze dwa lata nazywane są Vorklinik (etap przygotowawczy) i obejmują takie przedmioty, jak fizyka, chemia, biologia, anatomia, fizjologia, biochemia, terminologia medyczna, psychologia medyczna oraz socjologia i wprowadzenie do medycyny klinicznej. Następny etap stanowi praktyczne szkolenie w klinice. Kurs pierwszej pomocy, przedmiot do wyboru oraz trzymiesięczne praktyki pielęgniarskie można zaliczyć w dowolnym miejscu, także poza granicami Niemiec. Ostatnie dwa semestry szkolenia medycznego (jeden rok) stanowi staż lub tzw. rok praktyczny (Praktisches Jahr, w skrócie PJ) w placówce medycznej.
 

Egzamin lekarski lub dopuszczenie do wykonywania zawodu w Niemczech

Ten egzamin państwowy zgodnie z Approbationsordnung für Ärzte (Regulaminem przyznawania prawa do wykonywania zawodu lekarza, w skrócie AppOÄ) odbywa się w trzech etapach:

M1: Pierwszy etap egzaminu lekarskiego – Physicum – odbywa się po dwóch latach studiów w dziedzinie medycyny. Opiera się on na anatomii, biochemii i fizjologii; egzamin składa się z części pisemnej oraz ustno-praktycznej.

M2: Drugi etap odbywa się po pięciu latach nauki i pod warunkiem pomyślnego zaliczenia pierwszego egzaminu. Jest to egzamin pisemny skonstruowany wokół określonego przypadku.

M3: Trzeci etap odbywa się rok po zakończeniu drugiego etapu, po łącznie sześciu latach studiów w dziedzinie medycyny. Jest to egzamin ustny/praktyczny.

Daty egzaminów pisemnych można znaleźć na stronie Instytutu ds. egzaminów medycznych i farmaceutycznych w Moguncji.

Uzyskanie „aprobacji” skutkuje nadaniem studentom licencji i prawa do wykonywania zawodu lekarza. Licencja jest stała i ważna na terenie całych Niemiec; odebranie licencji możliwe jest tylko z powodów dyscyplinarnych. Większość lekarzy kontynuuje studia, pracując nad pracą doktorską, by zdobyć tytuł doktora nauk medycznych (niem. „Dr. med.”). Niektórzy zapobiegliwi studenci kończą pisanie pracy na trzecim lub czwartym roku studiów, dzięki czemu mogą zdobyć tytuł i zwiększyć swoje szanse na rynku pracy zaraz po zdaniu ostatniego egzaminu.
 

Uznawanie kwalifikacji lekarzy, którzy ukończyli studia za granicą

Lekarze, którzy ukończyli studia medyczne poza UE i EOG, mogą wykonywać zawód w Niemczech, muszą jednak pokonać kilka przeszkód, by uzyskać prawo do wykonywania zawodu.

Lekarze z UE/EOG/Szwajcarii – kwalifikują się do otrzymania pełnej licencji, która daje nieograniczone prawo do wykonywania zawodu.

Lekarze spoza UE/EOG/Szwajcarii – ich wykształcenie będzie oceniane pod kątem równoważności. W zależności od oceny, mogą oni otrzymać licencję pełną lub licencję tymczasową z ustalonym okresem na przygotowanie się do testu oceniającego.

Oberste Landesgesundheitsbehörde (pol. najwyższy urząd ds. zdrowia w danym kraju związkowym) analizuje wykształcenie lekarzy zagranicznych, by ocenić, czy stanowi ono ekwiwalent wykształcenia medycznego w Niemczech. W niektórych krajach związkowych działa tylko jedna agencja udzielająca licencji medycznych (niem. Approbationsbehörde), podczas gdy inne kraje związkowe posiadają po kilka agencji udzielających licencji medycznych, z których każda wymaga przedłożenia określonych dokumentów z poświadczonym tłumaczeniem na język niemiecki. Dokumenty te mogą obejmować paszport, oświadczenie o niekaralności (niem. Führungszeugnis), zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia (niem. ärztliche Bescheinigung), dowód znajomości języka niemieckiego (certyfikat co najmniej na poziomie B2 oraz specjalny test z niemieckiego języka medycznego - poziom C1 w skali CEFR), świadectwo urodzenia, życiorys (format niemiecki, w języku niemieckim), a także kopię dyplomu.

Jeżeli właściwy organ ds. licencji medycznych stwierdzi istotne różnice między wykształceniem medycznym kraju pochodzenia wnioskodawcy a poziomem wykształcenia medycznego w Niemczech, może nalegać na przeprowadzenie testu równoważności lub testu oceniającego. Ocena wykształcenia i doświadczenia zawodowego jest indywidualna.

Test jest egzaminem kliniczno-praktycznym z prezentacją pacjenta; trwa od 60 do 90 minut i może być powtarzany tylko dwa razy. Na czas przygotowania do egzaminu zagraniczni lekarze otrzymują licencję tymczasową; przyznaje im się również okres dostosowawczy (niem.  Anpassungszeit; maksymalnie dwa lata), z którego można skorzystać przed przystąpieniem do obowiązkowego egzaminu. Przez cały ten okres lekarze zagraniczni nie korzystają z pełnej licencji, a ich działalność podlega ograniczeniom odpowiadającym poziomowi studiów i praktycznych umiejętności lekarza stażysty.