Yalan haberleri tanımak
Putin’in Ukrayna’ya karşı savaşı, haberler alanında da yürütülüyor. Haberlerin doğruluğunu nasıl kontrol edebileceğinizi buradan okuyabilirsiniz.
1917’de Birinci Dünya Savaşı sırasında ABD Senatörü Hiram Johnson’un dediği gibi “Savaşta önce gerçekler ölür” (The first casualty when war comes, is truth). O zamanlar bırakın televizyonu, radyo bile yoktu, sadece gazeteler vardı.
Yalan haberler Putin’in Ukrayna’ya karşı savaşında önemli bir rol oynuyor ve bazıları özellikle propaganda amaçlı devreye sokuluyor. İnternet ve sosyal medya çağında yalan haberleri nasıl tanırsınız? Elbette ilk adım, haberleri yayma konusunda çok dikkatli olmaktır. Bundan önce, onları üç aşamalı bir teste tabi tutmalısınız.
Kaynakları kontrol edin, haberin mahrecini kontrol edin
Haberin kimden geldiğine bakın! Web sitesinin yayın künyesi ve fiziksel olarak doğrulanabilir bir adresi var mı? Kontrol edebileceğiniz bir diğer nokta, bu haberin arkasında bir yayın sorumlusu var mı? Böyle bir yayın sorumlusu yoksa veya mesaj bir paylaşım platformu üzerinden geliyorsa, bir arama motorunda metni kelimesi kelimesine aratmanız işe yarayabilir. Böylece metnin mahrecini belirleyebilirsiniz, ayrıca belki de haberin doğruluğu konusunda daha önceden gerçekleştirilmiş kontrollere de ulaşabilirsiniz.
Gerçeğe uygunluğu kontrol edin, tutarlılığına bakın
Bazı olguları bizzat kendiniz kontrol edebilirsiniz: Ukrayna’ya karşı savaştan alındığı iddia edilen bir videoda ağaç yaprakları yeşildi; böyle bir şey kışın olamaz. Dolayısıyla bu videonun yalan olduğu çok açıktı. Ancak bu tür doğrulama testleri çoğu zaman bireyin imkanlarını aşar. Doğruluk kontrolü yapan güvenilir nitelikte web siteleri var. Örneğin Almanya’da ARD, Bayrischer Rundfunk ve Deutsche Welle gibi kamu kaynaklı yayın organları bunlar arasında.
Görüntülerin veya videoların nereden geldiğini kendiniz araştırın
Yalan haberler genellikle tamamen farklı bir bağlamdan görüntüler veya videolar içerir; Ukrayna savaşında bilgisayar oyunlarından bile alınmış görüntüler oldu. Resimleri veya videoları kendiniz kontrol etmek istiyorsanız, yüksek performanslı çevrimiçi araçlar size yardımcı olabilir. Resimlerde Google’ın resim arama motoru, ilgili resmin daha önceden internete yüklenip yüklenmediğini ve hangi bağlamda olduğunu öğrenmek için çoğu durumda kullanılabilir.
Bu kontrol videolarda daha zordur, ancak ekran görüntüsü alarak resim aramayı burada da deneyebilirsiniz. Ayrıca Uluslararası Af Örgütü’nün oluşturduğu Youtube Data-Viewer çok yararlı olabilir.
Alman medyasında yalan haber var mı?
Yanlış haberler her zaman mümkündür ve Alman medyasının da yalan haber tuzağına düştüğü olmuştur. Ancak tüm Alman medyası “basın kodeksi”ne tabidir. Bu doküman, gazeteciliğin ilkelerini tanımlıyor. Bu ilkeler arasında şu talebe de yer veriliyor: “Söz, resim ve grafik biçiminde oluşturulmuş bilgilerin, içinde bulunulan şartlar altında gerekli özen gösterilerek doğruluğunun kontrol edilmesi ve gerçeğe uygun olarak iletilmesi gerekir.” (...) Teyit edilmemiş haber, söylenti ve varsayımlarda bu kayıt düşülmelidir.” Gazete, TV, radyo gibi herhangi bir medya organı bu kuralı ihlal ederse, her vatandaş Basın Konseyi’ne hak ihlali başvurusunda bulunabilir.
