„Wzmacnianie pozytywnych sił w Europie“

Przyszłość Unii Europejskiej od lat stanowi centralny temat w pracy politolog Danieli Schwarzer. Była dyrektorką Niemieckiego Towarzystwa Polityki Zagranicznej (DGAP), jest członkinią zarządu Fundacji Bertelsmanna, należy także do grupy roboczej ds. reformy systemu UE powołanej przez rządy Niemiec i Francji. Mówi o wyborach do Parlamentu Europejskiego, wyzwaniach stojących przed UE, a także jej sile.

Pani Profesor, jakie znaczenie mają wybory europejskie w porównaniu z wyborami krajowymi w Niemczech czy innych krajach UE?

Wyniki czerwcowych wyborów, w których ponad 400 milionów Europejczyków i Europejek wybierze swój nowy Parlament, istotnie określą kurs, który obierze UE w ciągu kolejnych pięciu lat. Obywatele wybierają nowych parlamentarzystów, decydujących potem o składzie Komisji Europejskiej i obsadzeniu innych najwyższych stanowisk europejskich. Parlament odgrywa również decydującą rolę w zakresie ustawodawstwa, budżetu UE i umów międzynarodowych. W wielu obszarach podejmuje decyzje na równi z rządami w Radzie Unii Europejskiej. 

Dlatego tak ważne jest, by 9 czerwca udać się na wybory. Podczas ostatnich wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2019 roku, frekwencja była zadowalająco wysoka i wyniosła 50,6 procent. Była to najwyższa wartość od 1994 roku, ponieważ wzięli w nich udział przede wszystkim ludzie młodzi – a wielu z nich martwią kwestie klimatyczne. Ważne, aby zmobilizować ich ponownie także w 2024 r., bo w wielu krajach UE, w tym w Niemczech, głosowanie po raz pierwszy możliwe jest już od 16. roku życia. 

Czy te wybory również są postrzegane jako wyznaczanie kursu polityki europejskiej?

Ujęcie ważnych, wspólnych pytań dotyczących przyszłości jest pewnym wyzwaniem, kiedy kampanie są nadal prowadzone i planowane na szczeblu krajowym. W dziesiątych wyborach europejskich nie ma także wspólnego dnia wyborów, z kolei wiek uprawniający do głosowania waha się od 16 do 21 lat. Obywatele głosują na krajowych kandydatów znajdujących się na listach partii krajowych, nie ma na nich partii europejskich. Wybory w 2024 roku mogą stać się tym samym sondażem nastrojów dla rządów krajowych – w Niemczech będą to swego rodzaju przedterminowe wybory do Bundestagu. Biorąc pod uwagę największe problemy i zagrożenia polityczne, najwyższy czas podjąć wspólną narrację polityczną i ogólnoeuropejską kampanię wyborczą. 

Przed jakimi najważniejszymi wyzwaniami stoi UE obecnie oraz w nadchodzącej kadencji Parlamentu Europejskiego?

Europa musi odnaleźć się w świecie, który coraz szybciej się zmienia i w którym występuje coraz więcej konfliktów. Od lutego 2022 roku naszym kontynentem wstrząsa wojna na Ukrainie, Chiny poprzez nieuczciwą konkurencję próbują stać się największą światową potęgą i przebudować porządek międzynarodowy na swoich warunkach, które nie są zgodne z europejskimi wartościami. Nasze stosunki ze Stanami Zjednoczonymi będą zależeć w dużym stopniu od wyniku tamtejszych listopadowych wyborów, a znaczący udział USA w bezpieczeństwie Europy być może ulegnie zmianie.

Europa musi więc zrobić więcej dla własnego bezpieczeństwa, swojej konkurencyjności, wewnętrznej spójności oraz zdolności do działań zewnętrznych – w skrócie: dla dobrobytu,demokracji i pokoju na naszym kontynencie, na rzecz akceptowalnej społecznie i demokratycznie zielonej i cyfrowej transformacji. To są bardzo duże wyzwania, którym żaden kraj członkowski, nawet tak duży jak Niemcy, nie jest w stanie sprostać samodzielnie.

Najważniejszym zadaniem pozostaje wzmacnianie pozytywnych sił w Europie i rozwijanie pozytywnej wizji przyszłości. UE to wyjątkowy sojusz sprawnie działających demokracji i duży rynek – dlatego dołączeniem do niej zainteresowane są także inne kraje oraz ich obywatele. W UE istnieje wielu przedsiębiorców, znakomitych naukowców, funkcjonuje bardzo zaangażowane społeczeństwo obywatelskie. Oni wszyscy muszą stanowić część odpowiedzi na wyzwania, które tłumią optymizm obywateli, zwłaszcza młodego pokolenia, co do przyszłości. Aby było to możliwe, UE musi stać się w pewnych kwestiach bardziej elastyczna i kreatywna oraz przeciwdziałać podważaniu kultury demokratycznej w niektórych państwach członkowskich. 

Jaką rolę odgrywa możliwe rozszerzenie Unii Europejskiej?

Od czasu napaści Rosji na Ukrainę ponownie myślimy o geografii politycznej Europy. W 20 lat po rozszerzeniu UE na wschód znów widzi się pilną konieczność przyjęcia kolejnych państw, by ustabilizować europejskie sąsiedztwo i przeciwdziałać rosnącej dominacji Rosji i Chin na kontynencie. W następnej kadencji, UE musi przygotować się wewnętrznie. Ponieważ rozszerzenie UE ma sens tylko wtedy, gdy wzmacnia też samą Unię. Bez ponownego ustalenia priorytetów, zmiany finansowania określonych polityk oraz reform instytucji i mechanizmów decyzyjnych, które już dziś osiągają swoje granice, nie może się to zakończyć sukcesem.