Dil pratiği genelde cinsiyete uygun

Bayan Müller-Spitzer, siz cinsiyet dilbilimi hakkında araştırmalar yapıyorsunuz. Bugün Almanya cinsiyete uygun dil bakımından hangi noktada?
Dil pratiğinin durumu ve toplumsal tartışma içindeki durumu ayırt etmemiz gerekiyor. Dil pratiğinde cinsiyete uygun dilin birçok alanında şimdiden bir konsensüs sağlamışız gibi gözüküyor. İşin odak noktası aslında genelleyici erillik, yani karışık insan gruplarının sadece gramer açısından maskulen çoğul biçimiyle anılması. Bunu dengelemek için çeşitli stratejiler var: Çiftleme biçimleri yani örneğin "die Schülerinnen und Schüler" (kız ve oğlan öğrenciler) iyice oturmuş ve uzun süredir dil kullanımında yer alıyor, özellikle hitap sırasında. Nötralizasyon yani cinsiyet bakımından nötr kavramlar, yani "die Lehrkräfte" (öğretim elemanları) gibi kavramlar, çoğu zaman dikkat bile çekmiyor. "Gendersprache" (Cinsiyet nötr dil) gibi kavramlar düşünüldüğünde daima üçüncü biçim söz konusudur, yani yazılan dilde yıldız veya çift nokta (Schüler*innen, Schüler:innen) ya da konuşulan dilde duraksama ile cinsiyeti belirtmek. Çünkü bu görece yeni.  

Ve tartışmalar bu üçüncü biçim etrafında dönüyor.
Evet ve bunun artıları ve eksileri var. Bu sırada çok da kutuplaşarak tartışmaya gerek yok. Zaten çok fazla cinsiyete uygun dil kullanıyoruz, çünkü 1970'li yıllardaki kadın hareketinden beri toplumda farklı bir rol dağılımı görüyoruz. Kadınların daha fazla hakları var, kadınlar daha fazla role sahip ve bu dildeki tartışmalara ve değişikliklere yansıdı. Böylece kesinlikle uluslararası bir trendin içinde yer alıyoruz. Bunu İngilizce, İsveççe, Norveççe ya da İspanyolca dillerinde fark ediyoruz.  

Hangi adımlar bir şeyleri değiştirebilir?
Dil ile dünya arasındaki ilişkiyi tam olarak algılamak çok kolay değil. Fakat dil bir düşünme desteği ya da bir düşünme şablonu olarak görülebilir. Dili modifiye ettiğimde netice itibariyle düşünme stratejileri de oluşturabilirim. Örneğin "Quotenfrau" (kadın kotası) kavramının sanki kadınlar bir işi hak etmemiş gibi tamamen yanlış bir düşünceye yol açtığını biliyoruz. Tüm deneysel araştırmalar kotanın daha ziyade düşük kalifikasyona sahip kadınları yukarı taşımasından çok vasat erkekleri ayıkladığını gösteriyor. Kız çocuklarına doktor (Arzt) veya avukat (Anwalt) olmak isteyip istemedikleri eril biçimde değil de "Ärztin" veya "Anwältin" olmak isteyip istemedikleri şeklinde sorulunca daha iyi tepki verdiklerini biliyoruz. Dil biçimi onlar için bir köprü oluşturuyor ve neden onlara bu imkânı tanımayalım?  

Cinsiyete uygun dilin bilincinde olmak neden önemli?
Her zaman toplumsal amacın farkında olmak önemli. Burada söz konusu olan mümkün olduğunda bir serbest, kapsayıcı toplum istiyor olmamız ve çocuklarımızın da mümkün olduğunda belirlenmiş cinsiyete özgü rol klişeleri ile yetişmemeleri. Dil buna çok katkı sağlayabilir. Bu belki önceleri çok zahmetli görünebilir ama sonuçta bedava ve çok yönlü iyi stratejiler var. 

Carolin Müller-Spitzer Mannheim Üniversitesi Dilbilim Profesörü ve Leibniz Enstitüsü Alman Dili program bölümü yöneticisi.  

© www.deutschland.de 

You would like to receive regular information about Germany? Subscribe here: