Mekanik Çeviriye Yönelim
Bilgisayarlar çeviri yapmayı kolaylaştırıyorlar, ama (henüz) herşeyi başaramıyorlar. Mekanik çevirinin öncüsü Philipp Köhn ile bir söyleşi.
Philipp Köhn, araştırmasıyla mekanik çeviride devrim gerçekleştirdi. Bavyera doğumlu Köhn, İskoçya University of Edinburgh ve ABD Baltimore Johns Hopkins University’de Bilişim Profesörü. Mekanik çeviride kaydedilen ilerlemeler ve engeller hakkında bir söyleşi.
Sayın Professor Köhn, internet ortamında bir metnin otomatik çevirisini yaptıran kişi, çoğunlukla sizin bir buluşunuzdan yararlanıyor. Sizin getirdiğiniz yeniliğin arkasında tam olarak ne gizli?
Biz, mekanik çeviri modelini temelden değiştirdik. Evvelden, bilgisayara tek tek sözcükler ve dilbilgisi kuralları öğretilmeye çalışılıyordu – bunun çok zor olduğu ortaya çıktı ve bu gerçek anlamda başarılı olamadı. Buna karşı bizim yöntemimiz, istatiksel ve deyime dayalı çeviri yapıyor.
Bu ne demek?
Bilgisayar tek tek sözcükleri değil, bütün cümle bölümlerini çeviriyor. Bunun için, çeşitli dillerde mevcut olan devasa metin miktarlarına başvuruyor ve sözcüklerin ve sözcük kümelerinin anlamları için ihtimalleri hesaplıyor. Prensip olarak biz bilgisayara da bu yolla kendi başına öğrenmeyi öğrettik. İnternet çevirisi alanındaki en önemli kuruluşlar, buna Google Translator da dahil, bizim modelimizi kullanıyorlar. Bu arada, 2003 yılında bu yöntemi ayrıntılı bir şekilde birlikte tanımladığım yazarlardan biri, bugün Googel’da Machine Translation Group’u yönetiyor.
Mekanik çevirinin edebi metinler için kullanılması da söz konusu mu?
Henüz değil. Çünkü, edebi eserlerin, örneğin kullanım kılavuzlarında pek önem taşımayan bir fazlalığı var: Dil estetiği ve satırlar arasına gizlenmiş anlamlar ve imalı sözler. Bizim genel olarak, insani çevirmenlerin yerini doldurmak gibi bir iddiamız yok. Bizim arzumuz, daha çok bir yardımcı aracı kullanıma sunmak. Ayrıca bu, sadece bu meslek grubu için değil, aynı zamanda - özel ya da mesleki - bir metni ana hatlarıyla anlamak isteyen her insan için geçerli. Sürekli biçimde artan oranda bilgiye duyulan bu gereksinime cevap veriyoruz.
Anadiliniz Almanca. Şu anda İskoçya ve ABD’de yaşıyorsunuz. Almanca’ya yapılan mekanik çevirinin kalitesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Malesef tam da Almanca, mekanik çeviriyi halen büyük bir meydan okumayla karşı karşıya bırakan nadir dillerden biri. Bu, çetrefilli cümle yapısı ile bağlantılı. Cümle yapısı, İngilizce ve Fransızca gibi dillerden temelden farklılık gösteriyor. Ama elbette devamlı daha iyi olmak istiyor ve şu anda yeni bir çeviri modeli üzerinde çalışıyoruz.
Philipp Köhn, araştırmasıyla mekanik çeviride devrim gerçekleştirdi. Bavyera doğumlu Köhn, İskoçya University of Edinburgh ve ABD Baltimore Johns Hopkins University’de Bilişim Profesörü. Mekanik çeviride kaydedilen ilerlemeler ve engeller hakkında bir söyleşi.
Sayın Professor Köhn, internet ortamında bir metnin otomatik çevirisini yaptıran kişi, çoğunlukla sizin bir buluşunuzdan yararlanıyor. Sizin getirdiğiniz yeniliğin arkasında tam olarak ne gizli?
Biz, mekanik çeviri modelini temelden değiştirdik. Evvelden, bilgisayara tek tek sözcükler ve dilbilgisi kuralları öğretilmeye çalışılıyordu – bunun çok zor olduğu ortaya çıktı ve bu gerçek anlamda başarılı olamadı. Buna karşı bizim yöntemimiz, istatiksel ve deyime dayalı çeviri yapıyor.
Bu ne demek?
Bilgisayar tek tek sözcükleri değil, bütün cümle bölümlerini çeviriyor. Bunun için, çeşitli dillerde mevcut olan devasa metin miktarlarına başvuruyor ve sözcüklerin ve sözcük kümelerinin anlamları için ihtimalleri hesaplıyor. Prensip olarak biz bilgisayara da bu yolla kendi başına öğrenmeyi öğrettik. İnternet çevirisi alanındaki en önemli kuruluşlar, buna Google Translator da dahil, bizim modelimizi kullanıyorlar. Bu arada, 2003 yılında bu yöntemi ayrıntılı bir şekilde birlikte tanımladığım yazarlardan biri, bugün Googel’da Machine Translation Group’u yönetiyor.
Mekanik çevirinin edebi metinler için kullanılması da söz konusu mu?
Henüz değil. Çünkü, edebi eserlerin, örneğin kullanım kılavuzlarında pek önem taşımayan bir fazlalığı var: Dil estetiği ve satırlar arasına gizlenmiş anlamlar ve imalı sözler. Bizim genel olarak, insani çevirmenlerin yerini doldurmak gibi bir iddiamız yok. Bizim arzumuz, daha çok bir yardımcı aracı kullanıma sunmak. Ayrıca bu, sadece bu meslek grubu için değil, aynı zamanda - özel ya da mesleki - bir metni ana hatlarıyla anlamak isteyen her insan için geçerli. Sürekli biçimde artan oranda bilgiye duyulan bu gereksinime cevap veriyoruz.
Anadiliniz Almanca. Şu anda İskoçya ve ABD’de yaşıyorsunuz. Almanca’ya yapılan mekanik çevirinin kalitesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Malesef tam da Almanca, mekanik çeviriyi halen büyük bir meydan okumayla karşı karşıya bırakan nadir dillerden biri. Bu, çetrefilli cümle yapısı ile bağlantılı. Cümle yapısı, İngilizce ve Fransızca gibi dillerden temelden farklılık gösteriyor. Ama elbette devamlı daha iyi olmak istiyor ve şu anda yeni bir çeviri modeli üzerinde çalışıyoruz.
8 – 12 Ekim 2014 Frankfurt / Main, Frankfurt Kitap Fuarı
