„Budowniczowie mostów” między językami i kulturami

Lingwistka Claudia Maria Riehl z Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium prowadzi badania nad wielojęzycznością. Opowiada o tym, jak bardzo jest ona rozpowszechniona w Niemczech, jakie wyzwania są z nią związane i jak można ją dalej wspierać. 

Pani profesor Riehl, jak wielojęzyczne są Niemcy? 

W ostatnich dziesięcioleciach niemieckie społeczeństwo zmieniło się znacząco w dwóch kierunkach. Z jednej strony coraz więcej osób posługuje się językiem ojczystym innym niż niemiecki lub dorasta w środowisku dwujęzycznym. Przykładowo w Monachium w 1950 roku tylko cztery procent obywateli miało pochodzenie migracyjne. Obecnie jest to prawie 50 procent. Z drugiej strony coraz więcej osób posługujących się niemieckim jako językiem ojczystym mówi przynajmniej dobrze po angielsku. 

Jakie wyzwania stawia to przed systemem edukacji? 

Klasy szkolne stają się coraz bardziej heterogeniczne. Z jednej strony oznacza to, że znajomość języka niemieckiego u wielu dzieci ze środowisk migracyjnych musi być bardziej wspierana. Z drugiej strony jednak należy wspierać wielojęzyczność wszystkich uczniów. Powinniśmy zatem zintensyfikować i rozszerzyć naukę języków obcych. Oznacza to również, że nie tylko uniwersalny język angielski powinien być oferowany jako język obcy. 

Jakie możliwości daje wielojęzyczność? 

Ma ona ogromną wartość dodaną dla każdego indywidualnie. Jednak oprócz tego osoby mówiące kilkoma językami mogą budować mosty i pośredniczyć między społecznościami. Jest to zaleta, której nie należy lekceważyć w zglobalizowanym świecie. Język jest bowiem również związany z wiedzą kulturową. I wreszcie wielojęzyczni pracownicy w przedsiębiorstwach stanowią korzyść gospodarczą dla Niemiec.  

Jak ważna jest nauka innych języków ojczystych oferowana w wielu szkołach w Niemczech? 

Ta oferta jest niezwykle ważna. Po pierwsze dzieci dorastające w środowisku wielojęzycznym pozostałyby jednojęzyczne w języku pisanym, ponieważ nie nauczyłyby się pisemnego wyrażania się w swoim języku ojczystym. Byłoby to również marnowanie potencjału ekonomicznego. Po drugie badania pokazują, że nauka języka ojczystego ma pozytywny wpływ na znajomość języka niemieckiego. 

Jak można wspierać wielojęzyczność wszystkich uczniów? 

Jedną z możliwości jest tak zwane nauczanie wrażliwe na język. Różne języki uczniów są również wykorzystywane w przedmiotach takich jak matematyka, fizyka lub historia, opracowując na przykład terminologię specjalistyczną. Istnieją również programy edukacji wielojęzycznej, które mają charakter wzorcowy. W Szkołach Europejskich w całych Niemczech przykładowo są oferowane lekcje dwujęzyczne aż do zakończenia edukacji. Również tutaj nie chodzi tylko o język, ale także o zrozumienie innych kultur. Jest to niemal jeszcze ważniejsze w naszym wielokulturowym społeczeństwie.