Küresel aşı adaletine yatırımlar

Uluslararası networkte yaşıyorlar: Almanya’nın dünya çapındaki ortaklıkları için çabalayan insanları ve şirketleri tanıtıyoruz. Çünkü küresel görevlerin üstesinden ancak birlikte gelinebilir. 

Herhalde Alman şirket Biontech’in Ruanda’nın başkenti Kigali’de start düğmesine bastığı bir şirket yerleşkesinin açılışı nadiren bu kadar uluslararası çapta ünlü politikacıyı bir araya getirmiştir. Aralık 2023 tarihinde Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock’un yanı sıra Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Afrika Birliği Komisyonu Başkanı Moussa Faki, Ruanda Cumhurbaşkanı Paul Kagame ve diğer Afrika devlet ve hükümet başkanları buraya yolculuk etti. İnşaat o zamandan beri devam ediyor 2024 sonunda burada bir aşı fabrikası hazır olacak. 

Sadece bununla kalmıyor: Biyoteknoloji şirketi Biontech’in eş kurucusu Uğur Şahin açılış sırasında “Afrika’daki aşılamalar için komple bir ekosistem kurmak istiyoruz” dedi. Avrupa’nın güneyindeki bu komşu kıtada böylesi bir “ekosistem” olmayışının eksikliği, son olarak korona pandemisinin ölümcül yüzünü göstermesiyle birlikte görüldü. 

Biontech pandemi ile birlikte artık sektöre hakim olmayanlar tarafından da bilinen bir isim: Mainz merkezli, pandemi yaşanana kadar göze batmayan nispeten küçük, araştırma odaklı şirket, ABD’li farmakoloji holdingi Pfizer ile birlikte koronavirüs SARS-CoV-2’e karşı çok etkili mRNA aşısını geliştirdi. 

Aşıların adil dağılımı

Başka firmalar da piyasaya aşılar sürdü, ancak az sayıdaki şirketin üretim kapasiteleri büyük uluslararası ihtiyacın çok gerisinde kaldı. Afrika, Asya ve Latin Amerika’da hayat kurtaran aşıların dünya çapında adaletsiz dağıtılmasına yönelik eleştiriler büyüdü, Avrupalı politikacılar da küresel aşı adaleti konusunda harekete geçti. Biontech kurucuları Uğur Şahin ve Özlem Türeci diğer farmakoloji şirketleri gibi çokça dillendirilen patent haklarının kaldırılması talebini reddetti: Üretim için gerekli teknolojinin aktarılmasının çok zorlu bir süreç olduğunu ve Covid-19 ile savaşta artık yardımcı olmayacağını belirttiler. Ayrıca farmakolojik çalışmaların zaman açısından çok külfetli ve pahalı olduğunu, patentlerin kaldırılmasını şirketleri gelecekte yeni ilaç çalışmalarına enerjisini harcamaktan alıkoyacağını ifade ettiler. Şahin bunun yerine Biontech’in Afrika’daki hükümetlerle ve uzmanlarla birlikte bir Afrika üretim zinciri kuracağı sözünü verdi. 

Sıtma, HIV ve tüberküloz hastalıklarına karşı da aşılar

Şimdi Alman şirket verdiği sözü Ruanda’da yerine getirmeye başlıyor. Biontech Afrika kıtasındaki ilk üretim tesisine 150 milyon Euro yatırım yapıyor ve tesis tamamlandıktan sonra burada yaklaşık 100 uzman çalışacağı bildiriliyor. Burada artık korona aşısı değil, daha ziyade Afrika kıtasını Avrupa’ya kıyasla çok daha fazla etkileyen hastalıklara karşı aşılar ön planda bulunuyor: Sıtma, Mpox (eskiden “Maymun çiçeği”), tüberküloz, HIV. Tüm aşıların temelinde, korona pandemisi ile birlikte dünya çapında tanınan mRNA teknolojisi yatıyor. Sıtma, tüberküloz ve HIV Afrika’da çok yaygın ve başta çocuklar olmak üzere her yıl iki milyonun üzerindeki ölüm vakasından sorumlu tutuluyor.

Aşılar Ruanda’da nasıl üretilecek

Biontech “Aşı ekosistemi”nin kurulması için modüler bir üretim teknolojisi geliştirmiş. Kigali’deki fabrika şirketin “Biontainer” olarak adlandırdığı iki mobil üretim ünitesinden meydana gelecek. Bu konteynerlerin içinde hermetik olarak muhafaza altına alınmış “Temiz oda” bulunuyor: Aşının asıl üretildiği yer. Doktor muayenehanelerinde ve aşı merkezlerinde kullanılmak üzere altı doza sahip flakon şişelere dolum ise konteynerin dışında, yerel fabrikalarda gerçekleşecek. Birinci “Biontainer” henüz Aralık 2023 tarihinde üretim tesisine kurulmuş.

Afrika’da başka fabrikalar

Biontech üretime 2025 yılında başlamak istiyor. Üretim miktarı söz konusu aşıya bağlı. Şahin, Pfizer-Biontech’in Covid-19 aşısına benzeyen bir üründe her yıl 50 milyon doz sağlanması gerektiğini belirtiyor. Kigali’deki tesis hem kilometre taşı hem de pilot çalışma: Başarılı olduğunda Biontech Afrika kıtasında muhtemelen daha büyük ticari kapasitelere sahip başka fabrikalar kurmak istiyor.

Şahin’in söylediğine göre komple “ekosistem” Afrika kıtası üzerindeki klinik araştırmaları da kapsıyor. Tüberküloz ve sıtma aşı adayları için klinik araştırmalar halihazırda Güney Afrika’da ve ABD’de devam ediyor. Biontech Afrika kıtasında 2024 yılı sona ermeden sıtma, tüberküloz ve HIV’e karşı aşı adayları için klinik çalışmalar yapmak istiyor. 

Almanya üretimi nasıl destekliyor

Alman Ruanda’daki aşı üretiminin kurulmasını, gerekli uzmanların eğitimi ve diğer regülasyon makamlarının takviye edilmesi konularında yaklaşık 36 Milyon Euro ile destekliyor. Diğer Afrika ülkelerinde başka kapasitelerin kurulması için ayrıca kaynak aktarılacak. Bu gelişmeler ışığında Ruanda Cumhurbaşkanı Paul Kagame durumu Aralık 2023’de aşı üretiminin uluslararası arenada “demokratikleşmesi” şeklinde ifade etti.