“Demokrasiyi birçok demokratik tecrübeyle güçlendirmek”

Bayan Nierth, Temel Yasa’nın 20. Maddesi’nde “Tüm devlet otoritesini halktan alır” deniyor. Size göre parlamento seçimleri bunun için yeterli mi?

Bu maddede seçimlerin yanında oylamalardan da söz ediyor. Fakat bu ülke çapında henüz yerine getirilmemiş bir söz, çünkü ulusal halk oylamaları yapılmıyor. Ancak bana sorarsanız vatandaşlar hayatları boyunca sadece on ila 15 Federal Meclis seçimlerinde karar verebiliyorsa, basbayağı azımsanmış oluyorlar. Ayrıca demokrasi birçok demokratik deneyim yaratarak en iyi şekilde güçlendirilebilir. Almanya’da belediyeler düzeyinde ve eyaletlerde halkoylamaları sayesinde doğrudan demokrasi olanakları halihazırda var.

Ancak halkoylamalarının popülist taleplere daha yatkın olduğuna ve toplumun kutuplaştırılmasına katkı sağlayabileceğine dair endişeler var.

Ama şu anda biz daha ziyade sağcı popülistlerin parlamentoların altını oymaya çalıştığını görüyoruz. Doğrudan demokrasi enstrümanları, popülizmin maskesini düşürebilir. Çünkü örneğin taleplerin esas itibariyle Temel Yasa ile çelişip çelişmediği kontrol edilecek. Kutuplaşma riskiyle de yurttaş meclislerinin bir halkoylaması öncesinde konuyu ele almasıyla yüzleşilebilir. Böyle bir meclis oylama için bilgiler sağlayabilir ve tavsiyelerde de bulunabilir.

Yani siz demokratik katılımın çeşitli biçimlerinin birbiriyle kombine edilmesinden yana mısınız? 

Tam olarak öyle, zaten böylesi kombinasyon olanakları halihazırda parça parça belediyelerde veeyaletlerde deneniyor. İrlanda’da çeşitli olanakların birbirine bağlanması şeklini ideal buluyorum. Çünkü güçlü bir parlamento var ve aynı zamanda çeşitli konularda sürekli olarak yurttaş meclislerinden tavsiye istenir. Ve uygun öneriler olması halinde bir referandumda anayasanın değiştirilmesi hakkında karar verilir.

Mesela koyu Katolik izler taşıyan İrlanda’da siyasetçilerin uzun bir süredir ele almaya cesaret edemediği iki soruna bu şekilde çözüm bulundu: kürtaj hakkı ve eşcinsel evlilik. Yurttaş meclisleri altı aydan uzun bir süre bu sorunları ele aldı ve sonunda üçte iki çoğunlukla kürtaj hakkının yasalaştırılması ve eşcinsel evliliğin yürürlüğe girmesi tavsiyesinde bulundular. Bu öneriler halkoylamalarında gerekli olan üçte iki çoğunluğun sağlanmasıyla onaylandı ve anayasaya eklendi.

Almanya’da 2024 başlarında Alman Federal Meclisi tarafından oluşturulan ilk yurttaş meclisi “Beslenmede dönüşüm” konusu hakkında tavsiyelerde bulundu. Bu meclisin çalışmalarını ve sonuçlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Katılımcılar görevi fazlasıyla ciddiye aldı. Araştırmalarını yaptılar ve sonunda siyasetçiler için dokuz öneride bulundurlar. Bu sırada büyük bir sosyal farkındalık da gösterdiler ve muhtemelen birçok kişinin varsayacağının aksine asla önce kendi çıkarlarını düşünmediler. Öneri listelerinin en başında anaokulundaki ve okullardaki tüm çocuklar için ücretsiz ve sağlıklı öğle yemeği yer alıyordu. Ayrıca böyle bir hizmetin nasıl finanse edileceğini de tartıştılar. Çocuk yardımındaki bir sonraki artışın doğrudan ebeveynlere aktarılması yerine ücretsiz öğlen yemeği için kullanılmasını önerdiler. Vatandaşlar genel olarak çok farklı cevaplar verdiler.

Bir yurttaş meclisi daima halkı yansıtmalı. Bu nasıl başarılabilir? 

Bir yurttaş meclisinde esas olan rastgele oluşmasıdır. Bunun için katılımcılar ülke çapında kurayla belirlenir, yani kura herkese çıkabilir. Daha sonra kurayla seçilen vatandaşlara cinsiyetleri, eğitim durumları veya yaşadıkları yer gibi sorular sorularak grubun sonuçta halkın bir kesiminin temsil edilmesi sağlanır. Beslenme hakkında oluşturulan yurttaş meclisine ayrıca beslenme alışkanlıkları da soruldu. Amaç, katılımcıların yalnızca yüzde ikisinin vegan ve yüzde onunun vejetaryen olmasını sağlamaktı, çünkü bu oran nüfustaki oranlarına karşılık geliyordu.

Bir yurttaş meclisinin önerilerinden hangi somut sonuçlar doğmalı? 

Vatandaşların siyasetçiler tarafından ciddiye alınması en önemlisi. Bu nedenle örneğin her durumda geri bildirim alınmalı: Hangi öneriler kabul edildi, hangilerinin dikkate alınmadı ve hangileri hala inceleniyor. Fakat vatandaşlar her şeyin birebir uygulanmasını beklemiyor.