Zerwanie koalicji rządzącej

Co oznacza to, że kanclerz federalny Olaf Scholz wieczorem 6 listopada odwołał ministra finansów Christiana Lindnera?

Tym samym koalicja SPD, Zielonych i FDP po trzech latach rozpadła się. Partie nie zdołały dojść do porozumienia w sporze o budżet i politykę gospodarczą. Scholz w wystąpieniu wieczorem 6 listopada wyraźnie dał znać, że stracił zaufanie wobec Christiana Lindnera, ministra finansów i przewodniczącego FDP. Jego odwołanie była konieczna, „aby zapobiec niekorzystnej sytuacji w kraju”, powiedział Scholz. 

Do czasu wyborów do Bundestagu zaplanowanych na 23 lutego 2025 r. i wyboru nowego kanclerza federalnego przez nowy parlament, rządy sprawuje koalicja SPD i Zielonych pod przewodnictwem kanclerza Scholza.

Czego dokładnie dotyczył ten spór?

Chodziło przede wszystkim o to, że Scholz chciał korzystać z większej swobody finansowej, niż pozwala na to sytuacja budżetowa. Uważał, że jest to zasadne na podstawie wymienionej w konstytucji możliwości „decyzji przekraczającej”, z kolei Lindner nie popierał tego rozwiązania. Powiedział on, że przez jego urząd czuł się związany zawartym w konstytucji „hamulcem bezpieczeństwa”. Scholz chciał z jednej strony zwiększyć środki kierowane na pomoc dla Ukrainy, a z drugiej strony zamierzał utworzyć pakiet wspomagający niemiecką gospodarkę. Miał on składać się z niższych cen energii i składki inwestycyjnej. Lindner zarzuca Scholzowi wypowiedzenie współpracy z FDP i z nim samym, a w związku z tym również skalkulowany rozłam koalicji.  

Co mówią o tym partnerzy koalicyjni z Zielonych?

Wicekanclerz i minister gospodarki Robert Habeck oraz minister spraw zagranicznych Annalena Baerbock we wspólnym stanowisku wyrazili żal z powodu rozpadu koalicji, która z ich punktu widzenia nie działała prawidłowo. Chociaż występowały pewne rozwiązania, FDP nie była gotowa do podążania danymi drogami. W kontekście nowych wyborów Habeck powiedział: „Widzieliśmy, co dzieje się w USA, kiedy nienawiść i hejt oraz populizm i podziały zatruwają kampanię wyborczą i debatę polityczną. Niemcy mogą to zrobić inaczej i Niemcy zrobią to lepiej.”  

Jak będzie dalej przedstawiać się sytuacja w Niemczech?

Kanclerz wnosi w Bundestagu o wotum zaufania dla rządu. Wraz z wotum zaufania zgodnie z artykułem 68 konstytucji kanclerz federalny może upewnić się, czy jego polityka ma wsparcie Bundestagu i czy ma on akceptację większości deputowanych. Jeśli nie zbierze on większości, prezydent na wniosek kanclerza w ciągu 21 dni może rozwiązać Bundestag, a następnie zarządzone zostaną nowe wybory.  

Jak wygląda dalsza praca rządu?

Kanclerz pozostaje na stanowisku, SPD i Zieloni jako rząd mniejszościowy kontynuują swoją pracę. Ministerstwa kierowane przez FDP zajmą politycy z SPD i Zielonych. Scholz zapowiedział, że mimo zerwania koalicji do końca roku chce przedstawić ustawy do głosowania, które uważa za istotne i które nie mogą czekać. Należy do nich pakiet działań natychmiastowych na rzecz przemysłu. Do tej inicjatywy konieczne jest jednak znalezienie większości także w Bundestagu – bez opozycji będzie to jednak prawie niewykonalne. 

Czy zdarzyło się to już w niemieckiej historii?

Przyspieszone wybory odbyły się w Niemczech trzykrotnie: w 1972, 1983 i 2005 roku. Kanclerz federalny Willy Brandt z SPD w 1972 roku złożył wniosek o wotum zaufania. Powodem tego była malejąca akceptacja deputowanych wobec jego polityki na Wschodzie. Wniosek Brandta o wotum zaufania został odrzucony, co było też jego intencją. W nowych wyborach ponownie wybrano go na urząd kanclerza. W 1982 roku odbyło się konstruktywne wotum nieufności wobec urzędującego kanclerza Helmuta Schmidta z SPD, między innymi ze względu na różnice jego polityki gospodarczej i polityki bezpieczeństwa. Większość deputowanych zadecydowała o odwołaniu Schmidta, Helmut Kohl z CDU został mianowany kanclerzem. Dla umocnienia swojego stanowiska Kohl niezwłocznie złożył wniosek o wotum zaufania. W nowych wyborach został wybrany na urząd kanclerza. W 2005 roku kanclerz Gerhard Schröder (SPD) złożył wniosek o wotum zaufania i przegrał głosowanie. Nowe wybory w tym samym roku wygrała koalicja CDU/CSU - był to początek 16 lat rządów Angeli Merkel.