Anne Frank i jej pamiętnik: napisany na wieczność

„Sądzę, że będę mogła Ci wszystko powierzyć, jak nie mogłam tego zrobić nigdy dotąd i mam nadzieję, że będziesz dla mnie dużym wsparciem”. Tak brzmią pierwsze słowa napisane 12 czerwca 1942 r. w małym zeszycie w czerwoną kratkę. Jest to dzień 13. urodzin Anne Frank. Lata później ten pamiętnik stanie się częścią światowej literatury. Zawiera historię Anne Frank zmarłej podczas Holokaustu w jednym z niemieckich obozów koncentracyjnych. 

Dzieciństwo Anne Frank we Frankfurcie i Amsterdamie

Anne Frank urodziła się 12 czerwca 1929 roku we Frankfurcie nad Menem w żydowskiej rodzinie. Jest to czas, gdy w Niemczech nasila się ruch narodowosocjalistyczny. Z tego powodu oraz w obliczu trudności gospodarczych w lutym 1934 r. rodzina Anne przenosi się do Amsterdamu. W Holandii Anne i jej starsza o trzy lata siostra Margot cieszą się początkowo normalnym dzieciństwem. W dniu 13. urodzin Anne otrzymuje od rodziców pamiętnik, w którym zaczyna regularnie po holendersku pisać listy do swojej wyimaginowanej przyjaciółki Kitty. W pamiętniku opisuje swoje codzienne życie i pisze o przyjaciołach i rodzinie. Niebawem jednak życie Anne staje się trudniejsze, a wpisy w jej dzienniku poważniejsze.

Kryjówka w oficynie

5 lipca 1942 r. Margot Frank otrzymuje wezwanie do „pracy w Niemczech”, które oznacza nic innego aniżeli deportację do obozu koncentracyjnego. Rodzice Anne Frank natychmiast podejmują decyzję i już następnego dnia przeprowadzają się do oficyny w budynku firmy ojca Otto Franka, która staje się kryjówką dla całej rodziny. Przez wiele miesięcy starannie i przezornie przygotowywali tę kryjówkę. Anne na bieżąco informuje swoją nieistniejącą przyjaciółkę Kitty o wszystkim, co dzieje się w jej nowym domu. Pisze o rodzinnych kłótniach oraz dobrych i złych chwilach z czterema współlokatorami, którzy dzielą kryjówkę przy ulicy Prinsengracht 263 z rodziną Frank: małżeństwem Auguste i Hermannem von Pels, ich synem Peterem i dentystą Fritzem Pfefferem. 

Codzienność Anne w oficynie

Anne wspomina o wszechobecnej obawie przed odkryciem i o ograniczeniach z jakimi wiąże się życie w kryjówce. Przykładowo, za dnia mieszkańcy kryjówki muszą zachować absolutną ciszę, aby nie usłyszeli ich pracownicy firmy. Nawet z toalety mogą korzystać dopiero po zakończeniu pracy przez pracowników firmy. W dniu 28 września 1942 r. Anne Frank pisze: „To, że nigdy nie możemy wychodzić niepokoi mnie bardziej, niż chcę to przyznać. Bardzo się boję, że zostaniemy odkryci i rozstrzelani. To oczywiście mniej przyjemna perspektywa”.

Aresztowanie Anne Frank i jej rodziny

Przez ponad dwa lata, do 4 sierpnia 1944 r., kryjówka daje schronienie ośmiu osobom. Wielokrotnie była zagrożona odkryciem. 4 sierpnia wszyscy mieszkańcy kryjówki oraz dwaj pomocnicy, którzy przez lata dostarczali im żywność i lekarstwa, zostali aresztowani. Ostatni wpis w dzienniku Anne Frank pochodzi z 1 sierpnia 1944 r. Do dzisiaj nie wiadomo, czy Anne Frank, jej rodzina, rodzina van Pels i Fritz Pfeffer zostali zdradzeni, czy też dostęp do kryjówki za półką z książkami został odkryty przypadkowo. 

Dla większości z nich aresztowanie doprowadziło do śmierci. Jedyną osobą z tej grupy, która przeżyła wojnę, był ojciec Anne, Otto Frank. 27 stycznia 1945 r. armia radziecka wyzwoliła go z niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. W momencie wyzwolenia wiedział już, że jego żona nie żyje, natomiast o śmierci dwóch córek dowiedział się dopiero później. Margot i Anne Frank zmarły w obozie koncentracyjnym Bergen-Belsen na skutek epidemii tyfusu. Nie wiadomo dokładnie, kiedy umarły, jednak przyjmuje się, że w lutym lub na początku marca 1945 r., czyli na krótko przed kapitulacją nazistowskich Niemiec.

Publikacja dziennika

Po aresztowaniu Anne Frank jej pamiętnik zabrała kobieta pomagająca rodzinom ukrywającym się w oficynie. Po wojnie przekazała go Otto Frankowi, który go opublikował. Pamiętnik Anne Frank miał przypominać o tym, co się wydarzyło, być świadectwem tego, co podczas Holokaustu zrobiono nie tylko jego córkom Anne i Margot, lecz także półtora miliona żydowskim dzieciom podczas Holokaustu. W 1947 roku fragmenty dziennika zostały opublikowane w Holandii pod tytułem „Het Achterhuis”, czyli „Oficyna”, a w 1950 roku dziennik został wydany w Niemczech. W 1991 r. opublikowano jedyne autoryzowane wydanie zawierające wszystkie części pamiętnika Anne Frank. 

Anne Frank sama zastanawiała się nad wydaniem swojego pamiętnika. Na początku 1944 r. w emigracyjnym radio „Oranje” wyemitowano przemówienie ministra Gerrita Bolkesteina, w którym powiedział, że po wojnie należy zebrać świadectwa cierpienia pod okupacją niemiecką. W swoim pamiętniku Anne Frank pisała o chęci bycia pisarką lub dziennikarką i dlatego zaczęła go redagować do przyszłej publikacji. Zamierzała wydać swoje teksty w formie powieści zatytułowanej „Het Achterhuis”.

Pamiętnik Anne Frank – świadectwo, które oddziałuje do dziś

Dziś pamiętnik Anne Frank został przetłumaczony na ponad 70 języków i jest jedną z najczęściej czytanych książek na świecie. Już kilka lat po jego publikacji na Broadwayu wystawiono sztukę na jego podstawie, która zyskała wielką popularność, była wystawiana na całym świecie i ostatecznie została sfilmowana.  Już w 1957 r. powstała placówka „Dom Anne Frank”, a jej dawna kryjówka w Amsterdamie stała się muzeum. Każdego roku muzeum odwiedza około miliona osób. Na całym świecie powstały miejsca pamięci, poświęcone tej 15-letniej dziewczynce. Anne Frank stała się symboliczną postacią dla wielu ofiar narodowego socjalizmu, a jej pamiętnik został jednym z najbardziej rozpoznawalnych świadectw Holokaustu.

Tutaj możesz podążać śladami Anne Frank:

• Centrum Edukacyjne im. Anne Frank we Frankfurcie nad Menem
• Centrum im. Anne Frank w Berlinie
• Centrum Rodziny Frank w Muzeum Żydowskim we Frankfurcie nad Menem