Dialekty: Gdy nawet Niemcy nie rozumieją niemieckiego

Podróżując przez Niemcy już przy pierwszym „Dzień dobry!“ można dostrzec różnice pomiędzy regionalnymi odmianami języka niemieckiego. W Hamburgu o każdej porze dnia usłyszysz na powitanie „Moin!“ – co oznacza właściwie „Morgen“. W Bawarii powszechnym powitaniem jest „Grüß Gott!“ lub „Servus“, jednak możesz spotkać się również z bardziej formalnym „Guten Tag“.

Jeśli w berlińskiej piekarni poprosisz o „Semmel“, najpewniej nie dostaniesz tego, o co prosisz. Bo bułka, w standardowym języku wysokoniemieckim „Brötchen“, określana jest jako „Semmel“ niemal tylko w Bawarii. W stolicy Niemiec i w Brandenburgii mówi się na nią „Schrippe“. Jednak można spotkać także określenia „Weckle“, „Rundstücke“ i „Laablas“ – witamy w świecie niemieckich dialektów! 

Od Morza Północnego po Alpy, dialekty kształtują lokalną tożsamość i czasem brzmią tak odmiennie, że wprawiają w zakłopotanie nawet samych Niemców. Jednak jak powstała ta różnorodność, i jak wygląda ona dzisiaj? 

Jednolity system językowy z historią 

Dialekt to o wiele więcej niż tylko zbiór regionalnych zwrotów: tworzy samodzielny system językowy, który rozwijał się przez setki lat – z własnymi zasadami, gramatyką, słownictwem i charakterystyczną melodią języka. Niemcy przez długi czas były podzielone na małe, niezależne księstwa, królestwa i miasta-państwa. Niewielka mobilność ludności doprowadziła do wykształcenia się w tych małych państwach gwar, które do dziś wzmacniają poczucie przynależności regionalnej. 

Dopiero we wczesnym okresie nowożytnym stopniowo rozwinął się niemiecki język standardowy – najpierw w formie pisanej. Ten w dużej mierze ujednolicony język wysokoniemiecki jest dzisiaj formą powszechnie obowiązującą w szkole, mediach i w sytuacjach oficjalnych.  

Rozpowszechnione przede wszystkim na wsi 

Ogólnie rzecz biorąc, dialekty są dziś raczej w odwrocie – zanikają przede wszystkim w wielkich niemieckich miastach. Mimo to, w krajach związkowych takich jak Bawaria, Badenia-Wirtembergia lub Saksonia wciąż mogą być nie lada wyzwaniem dla przyjezdnych. Jednak większość miejscowej ludności bez problemu przechodzi od dialektu do języka wysokoniemieckiego.